Chương 24: Huy động tài chính “Ernst tước sĩ, nếu ngài không có ý kiến gì khác thì chúng ta có thể ký kết bản thỏa thuận này.” Ernst kiểm tra lần cuối nội dung thỏa thuận trước khi ký tên. Người đối diện là đại diện Hoàng thất Phổ. Gần đây, trong nước Phổ đang tranh cãi gay gắt về việc tư hữu hóa tuyến đường sắt Köln–Minden. Việc đó cho thấy Vương quốc Phổ đang tìm mọi cách để huy động kinh phí chiến tranh. Và Ernst, một con cá lớn, đã lọt vào tầm ngắm của họ. Dù sao thì hiện nay, tập đoàn Hechingen của Ernst là một doanh nghiệp tiêu biểu tại toàn bộ vùng Đức. Dưới tay y có một hệ thống ngân hàng quy mô không nhỏ, một công ty hàng tiêu dùng tầm cỡ thế giới, hãng thuốc lá Hechingen... Khối tài sản khổng lồ mà Ernst tích lũy được trong thời gian ngắn tự nhiên khiến người đời chú ý. May mắn thay, Ernst là một quý tộc đời thứ hai, không có tiểu sử khởi nghiệp từ tầng lớp bình dân, không gây được cảm hứng như các thiên tài khởi nghiệp tay trắng cùng thời. Vì vậy, cũng không quá nổi bật. Nhưng của cải thì không thể giấu được, nhất là Hoàng thất Phổ lại hiểu rõ điều đó hơn ai hết, bởi họ chính là khách hàng của Ernst. Việc đại diện Hoàng thất Phổ tìm đến Ernst lần này, mục đích đã quá rõ ràng. So với việc bán đi tuyến đường sắt – một cơ sở mang tính chiến lược – thì vẫn nên tìm cách khác thì hơn. Đường sắt Köln–Minden là một trong những tuyến đường sắt đầu tiên được xây dựng ở Phổ. Bắt đầu thiết kế từ năm 1833, đến năm 1859 mới hoàn thành toàn tuyến, trở thành đầu mối then chốt trong hệ thống đường sắt Phổ. Dự án đường sắt này ban đầu được xây dựng với mục tiêu đưa than đá từ vùng Ruhr đến các trung tâm sản xuất công nghiệp của Phổ với giá rẻ. Trên thực tế, ngay từ đầu, đường sắt Köln–Minden đã là một dự án hạ tầng công cộng quy mô lớn do chính phủ Phổ chủ đạo. Chính phủ Phổ trực tiếp mua 1/7 cổ phần gốc, và dùng 14 triệu thaler để bảo lãnh cho việc phát hành trái phiếu đường sắt với lãi suất danh nghĩa 3,5%. Đổi lại, chính phủ có quyền mua lại cổ phiếu lưu hành của công ty theo từng giai đoạn, và cuối cùng sẽ trở thành cổ đông duy nhất của tuyến đường sắt, hoàn tất quá trình quốc hữu hóa theo lộ trình. Việc quốc hữu hóa đường sắt là quyết sách chiến lược của Phổ, bởi nước này coi trọng khả năng vận chuyển binh lính và vật tư của đường sắt. Tuy nhiên, trong bối cảnh mâu thuẫn giữa Phổ và Áo ngày càng gay gắt, giới lãnh đạo chính phủ Phổ đang tích cực chuẩn bị chiến tranh - và khoản ngân sách khổng lồ này đã đẩy Köln-Minden vào tâm bão. Để chuẩn bị cho cuộc chiến với Áo, Bismarck cần khoản kinh phí tổng cộng khoảng 60 triệu thaler. Trọng trách huy động số tiền khổng lồ này được giao cho Bleichröder. Thực ra, từ tháng 12 năm 1862, sau khi tính toán kỹ càng và cân nhắc nhiều lần, Bleichröder đã đề xuất phương án rất gây tranh cãi: tư hữu hóa đường sắt Köln–Minden. Cốt lõi kế hoạch của Bleichröder là: thay vì đợi đến 1870 để bỏ ra số tiền khổng lồ mua lại cổ phần – gây áp lực lớn lên ngân sách – thì chính phủ có thể từ bỏ kế hoạch quốc hữu hóa để nhận ngay khoản bồi thường từ công ty đường sắt, đồng thời giải phóng 14 triệu thaler tiền bảo lãnh. Phương án này vừa công bố đã vấp phải sự phản đối dữ dội. Nhiều người cho rằng đề xuất của Bleichröder là dùng tổn thất dài hạn của chính phủ để đổi lấy lợi ích ngắn hạn, cho phép các cổ đông công ty đường sắt – bao gồm cả Bleichröder – thu lợi kếch xù. Theo phương án này, chính phủ sẽ mất đi các quyền lợi tổng trị giá lên đến 30 triệu Thaler, đổi lại chỉ nhận được 10 triệu thaler tiền bồi thường và 4 triệu thaler khoản bảo lãnh có thể sử dụng. Trong khi đó, tuyến đường sắt Köln–Minden, vốn đã được hoàn thiện, lại là một dự án đầu tư sinh lời rất cao của chính phủ. Việc tư hữu hóa có thể giúp chính phủ nhận được khoản tiền khẩn cấp, nhưng phải trả giá bằng việc bán tháo tài sản chất lượng với giá chưa tới 50% giá trị thực, đồng thời đánh mất quyền hưởng lợi dài hạn trong tương lai. Xét về lâu dài, đây không thể xem là một giao dịch có lợi. Theo hiểu biết lịch sử, Ernst biết rất rõ rằng sau khi nước Đức thống nhất, tuyến đường sắt rốt cuộc vẫn được quốc hữu hóa. Cho nên lần tư hữu hóa này chỉ là một sự hy sinh bất đắc dĩ. Nhưng đừng mong các nhà tư bản làm điều tốt vì lòng yêu nước – điều đó là không thể. Điều họ theo đuổi luôn là lợi nhuận tối đa, và chẳng có chỗ cho chủ nghĩa ái quốc. Đằng sau kế hoạch tư hữu hóa tuyến đường sắt Phổ lần này có bóng dáng của gia tộc Rothschild, còn Bleichröder chính là người của họ. Điều trớ trêu là Rothschild có trụ sở chính ở Vienna, Áo. Có thể nói, về mặt hình thức, họ là người Áo, vậy mà lại đang giúp kẻ địch chuẩn bị kinh phí chiến tranh. Hành vi này dẫu là khôn khéo, thì cũng khó chấp nhận về mặt đạo lý. Nếu đặt trong bối cảnh phương Đông, thì gia tộc Rothschild sớm đã bị hoàng đế diệt tộc. Chỉ có điều, hệ thống xã hội châu Âu ngày nay lại bảo vệ họ. Dù sao thì những chuyện đó cũng không liên quan nhiều đến Ernst. Điều Ernst quan tâm hơn là bản thỏa thuận trước mắt – kết quả sau nhiều lần mặc cả với Hoàng thất Phổ. Tuy hiện tại Ernst rất giàu có, nhưng cũng có vô vàn công việc cần dùng đến tiền. Đặc biệt là quá trình khai phá thuộc địa Đông Phi – từ di dân, dự trữ lương thực, công cụ sản xuất, đến trang bị vũ khí và trả lương cho đội ngũ nhân viên – tất cả đều phải do y tự chi trả. Vì vậy, sau khi trừ đi vốn vận hành cần thiết cho cả tập đoàn, chi phí cho Đông Phi và quỹ dự phòng khẩn cấp, số tiền thaler có thể sử dụng thật sự chỉ còn vài triệu. Nhưng như vậy cũng đủ rồi – Hoàng thất Phổ cũng không trông đợi nhiều. Vài triệu thaler vào thời đại này đã là con số khổng lồ. Phải biết rằng, ngay cả khi tư hữu hóa tuyến đường sắt Köln–Minden, chính phủ Phổ cũng chỉ nhận được khoản đầu tiên là 4 triệu thaler. Một lý do quan trọng khiến Hoàng thất Phổ tìm đến Ernst để cầu viện là họ hy vọng y sẽ có “lương tâm” hơn so với những ngân hàng và tập đoàn chỉ biết đến lợi ích kinh tế. Dù sao thì Ernst cũng là người nhà – một thành viên của gia tộc Hohenzollern. Mà quả thực, Ernst cũng không có nhu cầu gì với trái phiếu đường sắt, bởi hiện giờ y đang tập trung vào Đông Phi. Vì vậy, y cũng nêu điều kiện có lợi cho mình: trong tương lai, Phổ phải đảm bảo lợi ích của Hoàng thất Hechingen tại Đông Phi. Hiện tại, ưu tiên hàng đầu của Phổ là thống nhất nước Đức, việc thuộc địa thì chưa được coi trọng lắm. Nếu Ernst muốn sau khi Phổ thống nhất, chính phủ sẽ ủng hộ toàn bộ lợi ích của y ở Đông Phi – thì cũng chẳng ngại gì mà không đồng ý. Thế là đôi bên ký kết thỏa thuận. Bản thỏa thuận này có sự tham gia của Chính phủ Phổ, Hoàng thất Phổ và Tập đoàn Hechingen đại diện bởi Ernst. Nội dung cụ thể là: Tập đoàn Hechingen đầu tư mua lại 40% cổ phần chính phủ đang nắm giữ trong tuyến đường sắt Köln–Minden. Trong tương lai, Tập đoàn Hechingen sẽ không ngăn cản việc Phổ mua lại cổ phần do Ernst nắm giữ với mức giá cao hơn giá thị trường. Thực chất đây là một màn “tay trái chuyền tay phải”. Ernst dùng khoản tiền nhàn rỗi đưa cho Vương quốc Phổ để tham gia chiến tranh. Sau khi chiến tranh kết thúc, Phổ chỉ cần hoàn tiền là có thể thu hồi lại quyền sở hữu tuyến đường sắt. Tất nhiên, Ernst không phải làm không công. Điều kiện đi kèm là: chính phủ Đức sau thống nhất phải công nhận quyền sở hữu thuộc địa Đông Phi của vương thất Hechingen, đồng thời ủng hộ việc tập đoàn Hechingen mở rộng ảnh hưởng trên toàn châu Phi. Một hiệp ước quý tộc kiểu này tuy không chắc chắn về mặt pháp lý, nhưng có thể tránh được vô số rắc rối. Trước đây, vùng Đông Phi thuộc Đức không có nền tảng pháp lý vững chắc để tồn tại; lần này, nó đã trở thành lãnh địa chính danh của hoàng tộc Hechingen. Nhân dịp ký kết thỏa thuận, Ernst cũng nắm lấy cơ hội để giành được “tấm vé vào cửa” mà y hằng mơ ước. (Hết chương) Chú thích: [1] Köln–Minden: Tuyến đường sắt trọng yếu ở Phổ, nối vùng Ruhr với các trung tâm công nghiệp, đóng vai trò chiến lược quân sự – kinh tế. [2] Thaler: Đồng tiền bạc chuẩn của Đức thế kỷ 19, 1 thaler ≈ 3 mark Đức [3] Bleichröder: Nhân vật tài chính, đại diện giới ngân hàng, trong lịch sử là cộng sự tài chính của Bismarck. [4] Rothschild: Gia tộc tài chính nổi tiếng châu Âu, có ảnh hưởng lớn đến hệ thống ngân hàng và tài chính xuyên quốc gia.